1 Midyat / Arnas Aşireti

ARNAS AŞİRETİ

Dekşuri aşiretinin bir kolu olan Arnas Aşireti Midyatın Kuzey doğusunda yerleşiktir. Doğusunda dermemmıka, batısında Mahalmi, güneyinde Midyat, kuzeyinde is Kercoz aşireti vardır. Aşirette Süryani ve Kürt karışıktır. Aşiretteki Kürtler müslümandır. Arnas Aşiretinin Merkezi eski bir Süryani köyü olan Arnas’tır.

ARNAS AŞİRETİ’NİN KÖYLERİ:

Arnas: Süryani ve Müslüman Kürt Karışık

Salhé: Süryani ve Müslüman Kürt Karışık

Baté: Süryani ve Müslüman Kürt Karışık

Erdé: Süryani ve Müslüman Kürt Karışık

Bınkelbé: Süryani ve Müslüman Kürt Karışık

Bıhelé : Bınkelbé’nin mezrasıdır.

Halen Suriye’nin Halep Şehrindeki  tarihçi yazar Hanna İbrahim Erdélidir. Êrdé ismi Süryanice Yerdo  kelimesinden gelmektedir.Su kaynağı  veya su pınarı anlamına gelmektedir.

ARNAS’TAKİ AİLELER

1-Mala Hemed:Mıhemed Şéro’nun çocuklarıdır.

2-Malea Temır: Osmané Temir ve kardeşleri Sarohan ile Levend’ın çocuklarıdır.

3-Mala Şemé: Behçet tasman bu aileye mensuptur.

4-Mala İsko: Gözenoğlu ailesi Mala İsko’ya mensuptur.5-Mala Çomerka

6-Mala Elo

7-Mala Ahmo:Arnas eski muhtarı Ahmet atlaş bu aileye mensuptur.

Bu saydığımız 7  aile’nin tamamı akraba olup Koçek adlı şahsın soyundan gelmektedirler.

8-Seyyidler:Köydeki seyyidler aslen Kartmin seyyidleri ile akrabadırlar. İmamlık yapmaktadırlar.Midyat’taki alim Mele Zubeyr bu aileye mensuptur.

9-Koçek’in çocuklarından olmayan bir aile demasaré ailesidir.(Karasu’dan gelmişlerdie.)

ARNAS SÜRYANİLERİ

1-Mala Seloki

2-Mala Qaliki

3-Mala Hevşiki

4-Mala Hubelki

Bu 4 aile Süryani Ortodoks olup Süryanice konuşurlar.

Mala Bıré Elo: Köyün tek Süryani Katolik ailesidir.Aile kökeni olarak Hubelkilere mensupturlar. Arnas cıvarında halen harabe olarak duran 7 eski yerleşim bölgesi daha mevcuttur. Bu yerlerin ismi şöyledir; Dey Haded, Zımıt,Xarabé Fero,Xırbeké Koçek, Qesra Jéré, Qesra joré, ve Kundel Arnas aşiretinin liderleri Mala Temir ile onların akrabaları olan  Mala Mıhemedé Şéero’dur. Ailenin Cizre ile Şirnak arasındaki Kasrık Boğazı cıvarından geldikleri ve aslen Batuvan Aşiretine mensup oldukları söylenmektedir.

Cizre tarafından gelerek Arnas ile Aynvert köyü arasında  Kurré dağına çadır kuran 5 kardeşe Heverké ağaları ile kavgalı olan Arnas Süryanileri “Hafirlik” (Koruculuk) teklifinde bulunur. Teklifi kabul eden aile Arnas’a yerleince Botan Mirinin Haverkadaki temsilcisi ile aralarında çıkar ve 5 kardeşten biri öldürülür. Ancak buna rağmen aile Arnas’a yerleşir.

Arnas ağaları en güçlü dönemlerine Mıhemedé Şéro  döneminde ulaşırlar. Tahminen 1830’lu yıllarda  Mıhemedé Şéro Botan Mirirnin  Midyat’ta oturan temsilcisi Hacıké Abbasé’ye vergi vermeyi reddeder ve Hacıké Abbasé’yi Midyat’tan Cizreye kovar.

Botan Miri Kuvvetleri ile birlikte Mıhemedé Şéro’nun üzerine yürür. Mıhemedé Şéro teslim olmaz. Keferzota ve Aynkaf Şéxleri araya girerek Béxt(Aman) verirler. İkna olup mevzisinden  çıkınca  Mir onu yakalatarak Cizreye götürür. 3 yıl Cizre Dergulé’de kalan Mıhemedé Şéro bu arada  Cizreli bir kadınla evlenir Bu kadından Şemdin adında bir oğlu olur. (Şemdin’in torunları hala  Zaho’da ikamet etmekte ve  Silivani aşiretin’de  13 köyleri bulunmaktadır. Liderleri Ferhat ve Ziraat Mühendisi Ziyat ağalıklarını yapmaktadır.

Mıhemedé Şéro Keferzéli Mala İsmailé Verdélerin damadı idi. Karısı 1.İsmail’in kız kardeşiydi. Mıhemedé Şéro’nun kız kardeşi’de 1. İsmail ile evli idi.(İsmailé Verdé’nin Dedesi) Mıhemedé Şéro irle anlaşarak Arnas'a  geri döndükten sonra tekrar Mire isyan eder.askerleri ile Arnas'a hücum  Botan Mirinin adamlarından  Saduné Nuhé  Gergeri, Mıhemedé Şéroyu  Salhé ile  Midyat arasında  uzaktan tek kurşunla   alnından vurarak öldürür.Mıhemedé Şéronun cenazesini oğlu heybet savaş alanından kaçırarak Midyat'a götürür ve nerhoz mezarlığına defneder. Botan Miri  Mıhemedé Şéronun çocuklarını Cizreye götürür. 7 Yıl Cizre'de Degulé'de kalırlar.

Aşiretin başsız kaldığı bu dönemde  Mala Ahmo'dan Temırké ağa olur. Bu durum Osmané Temır'ın  hoşuna gitmez. Diğer aile liderlerini toplar ve ağalığı önce onlara teklif eder, lakin hiç biri buna yanaşmaz. Hepsine Kuranı Kerim üzerine yemin ettirerek kendi adına söz alır. O tarihlerde Süryanilerin Lideri Kerimo adında biridir. Osmané Temir Rişal adında ünlü atının karnının yara olduğunu beyan ederek baytarlıktan anlayan Kerimoyu ata bakması için çağırır. Osmané Temirin kardeşi Sarohan Kerimoyu ahırda öldürür.(Bazıları Kerimoyu daha önce Mıhemedé Şéronun öldürdüğünü söylüyorlar)

Süryanilerin bir bayram günü Osmané Temir ile Temirké Kilisede karşılaşırlar. Uzun boylu olan Temırké Osmané Temır'i omuzundan, ondan kısa olan Osmané temır ise Temırké'yi karnından hançerle yaralar. Temırké aldığı yara ile ölür. Olayda temırké'nin babasıda öldürülür.

Ağa olan Osmané Temır Bir müddet sonra Cizre Mirine vergi vermeyince Mir tekrar Arnas'ı kuşatarak Osman-Levend ve sarohan adlı 3 kardeşi Cizreye götürür.Bir müddet sonra(3 yıl sonra olduğu rivayet edilir) serbest bırkalılır. Mahalmi beyleri, Kercoz ve ömeryan ağaları Osmané temır'i desteklerler.Aynı tarihlerde oldukça yaşlanmış olan Kercoz ağası Hasané Şemdin, Êrdé  köyünün süryani liderini araya koyarak kızını Osmané Temır ile evlendirmek ister.Osmané temır, Hasan şemdin'in kızı Şehriban ile evlenir.Osmané temır 1880'de  Şemdinlide isyan eden Şeyh Ubeydullahı destekler. Osmané Temır  bir kızını Alıka Ağası Heşterekli Cımo ile, bir kızını Mizizex ağası Xelefé Cırco ile evlendirir. Osmané Temır ve Aynkaf'lı Şéğ İbrahim Hamidi(Şéğİbrahim Şeğ Fetullahın babasıdır.Şéğ fetullah Batman eski milletvekili Ataullah Hamidi'nin dedesidir.) İstanbula sürgün edilirler ve  burada 4 yıl sürgünde kalırlar.Sürgünden döndükten sonra Kercoz ağası Hasan şemdin'in oğlu İsmail yaşlı babasına isyan ederek Ramanlıları Kercoz'a getirir. Hasan şemdin damadı Osmané Temır'dan yardım isteyince Osmané Temır adamları ile Kercz' a  saldırır. Osmané Temır'ın oğlu Kercoz'da Hasan ağayı (Hasan Şemdin değil) öldürür. Onlarda Osmané Temır'ın oğulları Süleyman ve hasan'ı öldürürler.  Diğer bir oğlu Muhammed salih ise (Avukat Abdullah Timur'un babası) 3 kurşunla yaralanır.

İsmail'i alt ederek Ramanlıları Kercoz'dan çıkaran Osman" Temır Kercozdan çıkmak istemez. Araya giren aynkaflı Şeğ İbrahim Hamidi "Keko İstanbul'da sürgünde iken sen bana 7 oğlum sana feda olsun diyordun. Benim hatırım için Kercoz'dan çık deyince Osmané Temır Şeğ İbrahimi kırmayarak isteğini kabul eder. Ancak ismailin Kercoz'a gelmesi ve babası Hasan şemdinin elini öperek özür dilemesi şartını öne sürer. İsmail kaçtığı Kercoz'a geri dönerek babasının elini öpüp özür diler. Dıfne'den  Arnas'a kadar olan köyler Osmané Temır'e bağlanır. Osmané Temır oğullarını bu köylere yerleştirir. Aynkaflı şeğ İbrahim hamidi Osmané Temıre  o tarihlerde bölgede pek bulunmayan bir sac soba  hediye getirir. Osmané Temırden sonra yerine oğlu Muhammed salih (1878-1934) geçer.Muhammed salih Ağaoğlu Abdulkerimi 1919 yılında 160 adamı ile birlikte İngilizlere karşı savaşan Süleymaniyeli Şeğ Mahmud Berzenci'nin yardımına gönderir. 3 kez sürgüne gönderilen  Muhammed Salih ilk seferinde Burdur'a  ikincisinde  Trabzona(1926) üçüncüsünde ise  Aydın Söke'ye gönderilir. Avukat Abdullah Timur Atalarını M.Salih-Osman-Temır-Bahe-İskan olarak saymaktadır.

Dipnot : Yazının devamı okumak isteyenler,

Altan Tan'ın Turabidin'den Berrıye'ye (Aşiretler, Dinler, Diller, Kültürler)  Kitabında mevcuttur.